Ina ia faʻamalosia le soifua maloloina ma puipuia oe lava mai faʻamaʻi e faʻapupula e ala i le faʻaaogaina o meaʻai leaga, e aoga le mafaufau i meaʻai lelei, faʻamatalaga ma paleni meaʻai i aso taitasi. O se aafiaga tele i le tino ola e maua mai i gaʻo tumu ma gaʻo, lea e faʻaaogaina i se aofaiga tele e tagata e faʻatatau i meaʻai vave.
O le a le gaʻo tumu?
O gaʻo susu o se kulupu o gaʻo e na o naʻo gaʻo gaʻo. O nei vailaʻau e aofia ai le avanoa e maua ai ni faalua pe tolu fusi, lea o loʻo i ai i le carbon carbon ia ni faʻatasi. O le numera aupito maualalo o le carbon carbon e na o le 3, ma o le maualuga e oʻo atu i le 36 atom. O le tulaga ese o lo latou maualuga o le vevela o le vevela e faʻatupulaia sao i le numera o carbon carbon.
I luga o le faavae o le amataga, ua vaevaeina i latou i:
- margarines;
- suauu gaʻo tumu (totonu, paʻu papaʻe i aano o manu, sisi, pata susu);
- fualaau faisua (vailaʻau o le hydrogenated: pamu pama, suauu popo).
Gaʻo mama - manuia ma faʻaleagaina
Afai e te suʻeina oloa e maua ai gaʻo tumu, e mafai ona e faʻamutaina o loʻo i totonu o soʻo se lisi. O faʻamanuiaga poʻo le faʻaleagaina o le a tuʻuina atu i le tino, e faʻatatau tonu i le tele o le faʻaaogaina o ia mea. Ina ia mafai ona e vaai i le ata atoa, e taua le suʻeina o mea aoga o gaʻo tumu ma gaʻo, lea e le o le mea e leaga ai, e tele.
Gaʻo mama - manuia
O faʻamanuiaga o le gaʻo tumu e pei ona taʻua i lalo:
- saunia le faʻafouina o faiga o le faʻapipiʻi o hormones i le tino;
- faaosofia le faagasologa o le faʻamalosiina o vitamini ma elemene o elemene;
- e aʻafia ai le faʻaleleiaina o galuega (aemaise lava mo alii);
- o le taumafa lelei e maua ai le tino ma le lava le malosi, e mafai ai ona e lagona le fiafia ma e te le lagona le leai o se malosi.
Suauu mama - leaga
O isi meaola masani ma le matautia o gasegase, lea e mafua mai i le gaosiga ma le faʻaaogaina o le suauu. O nei mea ua faʻaaogaina i luga o suauu e le faʻamamaina ona o le vevela o togafitiga. E tatau ona malamalama o loʻo i ai i se vaega itiiti, o loʻo i ai i le toetoe o meaʻai uma lava. I le vevela o togafitiga o gaʻo, o latou faʻasalaga e ono oʻo atu i le 50%. O gaioiga fesuiaiga e masani lava i le gaosiga o meaʻai vave, oloa paluga ma isi oloa gaosi, lea pe a kuka kuka o loʻo faʻafefiloi ma le suauu.
Faʻatasi ai ma le faʻaogaina o le gaʻo, o gaʻo tumu ma gaʻo gaʻo ei ai se aʻafiaga leaga i le soifua maloloina o le tagata, lea e le mafai ona faʻaalia i faʻamaoniga patino, ae i le faʻalavelaveina o faʻamaʻi faʻamaʻi. O le faaletonu o le soifua maloloina e mafua ai meaʻai ma le maualuga o meaʻai gaʻo e talafeagai lelei:
- atinaʻe o le maʻisuka;
- mataʻutia;
- cardiovascular diseases;
- solia o metabolic processes i le tino.
Suauu mama - o le masani i aso taitasi
I le fuafuaina o le aʻafiaga o ia vailaʻau i luga o le tino o se tagata soifua maloloina, e tatau ona e fuafuaina tonu le tele o le gaʻo tumu i le aso e manaʻomia e le tino. O iinei, e pei ona i ai i soʻo se isi lava mataupu, o le matafaioi autu e faia e le tele ma le faʻamalosi. Ua faʻamautuina o le maualuga o le taumafa e tusa ma le 15-20 g i le aso. O lenei faailoga e tutusa mo alii ma tamaitai matutua, tusa lava po o le a le mamafa ma le matua. O le tele o le faʻataunuʻu o le a sili atu ona leaga nai lo le lelei.
Ae mo le gasegase o le gaʻo, mo i latou o le fua faatatau lelei o le iniseti, lea e leai sona aʻafiaga i le tino, e 3-4 grams (poʻo le 2% o le tele o kalori) i le aso. E tatau ona amanaia e aofia ai i latou o manuʻa, e mafai ona faʻaleleia i totonu o le tino mo le tele o tausaga ma i le taimi lava lea e le o faʻaalia ai ni faailoga manino o le faʻaleagaina o le soifua maloloina mo se taimi umi.
Ina ia aloese mai le tele o le sili atu le lelei o aso uma o le gaʻo tumu, e tatau ona taulai atu i le faailogaina o meaai. I nisi oloa, o tagata gaosiga e faailoa mai le taua o gaʻo tumu. Afai e leai se faailoilo, ona tatau lea ona amanaia le faailo o le taua o meaʻai. E sili atu i le 17.5% le gaʻo le sili atu o le gaʻo o le gaʻo i le masini oloa.
O fea oi ai gaʻo tumu?
O le faʻaaogaina o ia mea faʻapipiʻi i luga ole laʻasaga ole gaosiga e sili ona lelei i le tele ole taimi e faʻafefete ai le maualuga o le eletise, o lona uiga o le vevela ma le ola ile ola e matua faateleina. O le mea lea, o le faʻaaogaina o gaʻo ma gaʻo e masani lava ona taatele i le gaosia o meaai, lea e tatau ona vave faʻaleagaina, ae e tele taimi e teu ai. Iloiloina o mea e gaosia ai gaʻo, e mafai ona e faia ni vaega tetele:
- oloa a manu;
- meaʻai susu (o loʻo i ai le faalagolago tuusaʻo i le pasene o mea e gaʻo ai le gaʻo);
- sukalati;
- meaai mai meaʻai vave;
- mea faʻafiafia.