O tupe e taua tele i taimi uma i olaga o tagata uma, ma o lo latou natura i le fefaatauaiga o fefaatauaiga o le lalolagi atoa e aafia ai le atinaʻeina o tamaoaiga o atunuu uma.
O le mafuaʻaga lenei e tatau ai ona malamalama atili i le auiliiliga o tupe, o latou fatu ma ituaiga.
Le amataga ma le fatu o tupe
Mai i le itu o le talitonuga o le evolving theory of money origin, na latou tulai mai ona o se taunuuga o le atinaʻeina o oloa, faapea foi ma le gaosiga. I le amataga o lea atinae, e sui ai oloa, e le manaomia e se tagata ni pili. Faʻatino, faʻapitoa, faʻatau, o lona uiga, oe faʻatau atu oloa ma i le taimi lava e tasi faʻatau ai se isi. I se isi faaupuga, sa fausia le filifili o le faʻatau.
O le mea lea, o le faagasologa o le gaosiga o oloa na faia suiga, ma ua maeʻa nei mo le 2 afe tausaga BC. o nisi tupe tutusa e tulai mai. O le mea moni, o tagata uma lava e mulimuli i le masima, po o le pusi, seashells, ma isi faapena. I totonu o Rusia o paʻu squirrel sa sili ona taua, i Siamani - povi, ma Mongolia - lauti.
Ina ua mavae sina taimi, na faamautu le uamea, ia tatou fai mai, o le ulutala o se tinoitupe mautinoa e tutusa, ma o le mea lea na sau ai auro ma siliva e suia ai le paʻu ma le uʻamea. E oo i le 19 faatufugaga. e tele atunuu na faʻaaogaina tupe siliva e lua. Ae i le seneturi lona 19, o nuʻu Europa na sili ona fiafia i auro.
Afai tatou te talanoa e le gata i le moni o le tupe, e pei o se gagana maketi faavaomalo o le lalolagi atoa, ae e uiga foi i le amataga o pili pepa, o latou muamua na tulai mai i Saina i le 812. I Europa, sa i ai i le seneturi lona 17.
Essence ma ituaiga tupe
O le mea moni, o le tupe o le elemene sili ona malosi o le tamaoaiga, o le fesoʻotaʻiga fesoʻotaʻi lea i le va o gaosiga ma maketi.
- Tupe faʻatau . Atonu o le mea muamua lava lenei o le tamaoaiga, o loʻo galue e pei o se faʻatau faʻatau, ma faʻatau. I le lalolagi faʻaonaponei, latou te lauiloa i atunuu e maualuga le tau.
- Tinoitupe . I lalo ifo ia i latou, e tatau i se tagata ona malamalama i pusipepa uma ma tupe siliva na faʻafeiloaʻi mai lea lima i lea lima.
- Faailoga . O le mea lenei na e faʻaalu e totogi ai au faʻatau. Pau lava le eseesega i le va o ia tupe o lo latou tau e sili atu i tau o le gaosiga.
- Totogi faaletulafono . E nofo aitalafu se tagata i lenei faiga tau tupe pe afai o le totogiina o aitalafu.
- Faletupe Faletupe . Ua iloa e tagata uma o tupe nei o loʻo e tuʻuina i le faletupe.
- Pusa eletise . E taua foi ia "kata atamai". Latou te aofia ai se microprocessor, o loʻo i ai faʻamatalaga e uiga i lau tupe faʻaeletoroni.
- Tupe faʻaletupe . E aofia ai faʻamatalaga i faletupe ma faletupe.
- Networking . O ia tupe, toetoe lava, e le mafai ona gaoia, gaoia. O latou o se masini eletonika, lea e faʻafeiloaʻi ai lau tupe i fesoʻotaiga faaeletonika.
Essence ma meatotino o tupe
Muamua, e taua le matauina o loʻo latou faia
Latou te galue o se auala e faʻaputuina ai, o lau aseta. Faafetai i lenei meatotino, e mafai ona e faʻasaoina, mauaina e ala i le galue malosi, tamaoaiga. Afai e te manaʻo ai, e mafai ona e faʻaaogaina e fai ma auala e totogi ai.
O tupe a le lalolagi e faʻaalia ai ona uiga lelei i le faagasologa o le faʻafaigaluegaina o le aufaigaluega, faʻalauteleina o oloa, tupe faavae , ma isi. O le a le o se mea e sili atu ona taua le faailoa atu o tupe siliva a atunuu o le lalolagi (o le tālā), faapea foi ma tupe na ala mai i se fefaʻatauaʻiga faʻatasi (le Euro).
I le avea ai o se auala e totogi ai, o tupe e aliali mai i le totogiina o totogi, o le faʻatau atu o oloa e ala i le tuʻuina atu o aitalafu, totogi o lafoga, ae o lo latou manaʻoga ma le fatu i lenei mataupu na mafua ai le faʻaalia o tupe faʻaalu, faʻamatalaga faletupe, e le sili atu nai lo tupe faʻaalu.