IQ

O ai le failautusi: tane poʻo fafine, Katya mai le laulau muamua poʻo Anya i le lona lua, o se polofesa o filosofia poʻo se tamaititi paie, tausi sili poʻo se tagata asiasi lafoga? Ina ia fuaina e tagata atamai i tagata, atonu, o le a le faʻavaivai. O le mea e lelei ai, na filifili le au saienitisi e faafaigofie lenei faagasologa ma oʻo mai ai ma se auala e fuaina ai mafaufauga o se tamaloa, ma faʻaalia ai i latou i le tulaga o se tulaga tutusa. O le a tonu le uiga o nei fuainumera ma le auala e fuafua ai le numera o le malamalama, ua tatou iloa nei.

O le manatu o le tuufaatasiga o le atamai

O le IQ o le faʻamatalaga faʻatusa o le maualuga o mafaufauga o se tagata. O le taunuʻuga ua tuʻuina atu i luga o le faʻavae o faʻamaumauga faʻamaumauga na aoina i vaitausaga eseese. Ina ia siaki le mea moni e tatau i se tagata ona pasia se suega faapitoa. Galuega faʻatulagaina e fuafuaina ai le mafai e le tagata ona mafaufau i le faagasologa, ae le o le maualuga o lana aʻoaʻoga. O lona uiga, o faʻataʻitaʻiga o suʻega o loʻo faʻaalia ai le fuataga o le matematika, tautala, avanoa faʻapitoa ma isi ituaiga o atamai. Talu ai ona o vaitausaga taʻitasi o loʻo i ai se ituaiga o suʻega, atonu o le a tutusa le tamaititi aoga (pe sili atu le atamai) ma se tamaititi faauu i le iunivesite.

IQ faʻataʻitaʻiga

Talu mai le faʻaofiina o le fuaitau IQ, o le tele o fua ma suʻesuʻega ua atiaʻe e fuafua ai. O a latou filifiliga mo le suʻega mo le mea moni na ofo mai e Eysenck, Wexler, Amthauer, Raven ma Cattell. O le suʻega sili ona lauiloa o Eysenck, ae o suega a isi tusitala e toʻafa e sili atu le sao. O nei galuega e eseese i itu eseese, o le tuufaatasiga o le aoga, le numera o fesili ma le autu o suʻega. Mo se faʻataʻitaʻiga, a uma ona pasia le suʻega a Eysenck, e mafai e se tasi ona maua se manatu masani o tomai faʻapitoa o se tagata. Afai e te manaʻo e faʻasalalau faʻamatalaga, mo se faʻataʻitaʻiga, ia e iloa le tele o numera o le gagana tautala, o le ae pasia se suʻega faʻapitoa. Ae o le suʻeina o Amthauer ua uma ona aofia ai se iunite mo le atinaʻeina o le gagana, faatasi ai ma fesili e fesoasoani e fuafua le tulaga atoa o le atinaʻeina o le IQ, le maualuga o le faʻamatalaga, e le gata i le vavalalata o le tagata ile gaoioiga faapitoa. Ona o le mea mulimuli, o lenei suʻega e masani ona faʻaaogaina e saili ai le vaʻaia sili ona vavalalata i se tagata.

O ai le peni o le tele o IQ suega e mafai ona maua i luga o le Initaneti e le o iloa. E manino lava e le o tuufaatasia e tagata tomai faapitoa ma e le mafai ona tuuina mai se faʻamatalaga saʻo. E masani lava, o taunuuga o le suʻega o loʻo i ai.

O suʻega mo le fuafuaina o le IQ ua fuafuaina i se auala e maua ai le tufatufaga masani. O lea la, o le averesi o le numera o le atamai e tatau ona 100 pasene, o lona uiga, e tusa ma le 50% o le faitau aofai o le a maua e tusa ma le numera tutusa mo le suʻega. Afai e le itiiti ifo ma le 70 laina o loʻo vaʻaia, ona ono faʻaalia ai lea o le tolopoina o le mafaufau.

Maopoopo o lagona faʻalagona

O suʻega e fuafua ai le aofaʻi o le atamai e masani lava ona mafua ai se tali tele i totonu o sosaiete, o lo latou lautele lautele e le taliaina e tagata uma. O le toʻatele foʻi latou te fai mai o suʻega mo le IQ e mafai ona fuafua ai le tulaga o le mafaufau, ae le o le maualuga o tomai faʻapitoa. Ma ina ua maeʻa suʻesuʻega talu ai nei, na fai mai tagata tomai mai le Iunivesite o Western Ontario, o le IQ test e mafai ona fuafua ai lou mafaia ona fofo ia ituaiga suʻega. Ua faʻamaonia lenei mea i le mea moni o tagata e maualuga IQ e le o taimi uma latou te manuia ai, ae oi latou o loʻo umia le averesi o le atamai e masani lava ona avea ma taʻitaʻia tagata atamamai.

I le aʻoaʻoina o lenei mea, na oʻo mai ai saienitisi e iai foi le atamai faʻalagona lea e mafai ai ona fatuina ni lagona o le a le gata ina fesoasoani i le faʻagasologa o mafaufauga, ae o le a mafai ai foi ona faʻamautuina lelei fesootaiga ma tagata. I le lautele, o le EQ (Emotional Intelligence) o le uiga masani.

Ae e tatau ona maitauina o le EQ e le o se faʻamaoniga manino o le manuia, ae na o se manatu e mafai ai ona faʻalauteleina le manatu o le atamai e sili atu.