Agnostic - o ai lenei i le lalolagi faʻaonaponei? O fesili o le faʻatuatua i le Atua e tumau pea ona le faʻaalia mo se tagata e alu i lona lava ala, ese mai isi. E aunoa ma le faʻalagolago i soʻo se lotu, oi latou ia ua sauni e talitonu i le i ai o Le Foafoa, pe a faamaonia.
O ai e le talitonu?
Agnostic o se tagata e le faafitia le i ai o le Atua, ae ia iloa foi e le mafai ona avea o ia. O le pasene o agnostics e faʻateleina i lea aso ma lea aso. Mo i latou, e leai ni faʻatagaga faʻavae i lotu eseese, o tusitusiga paia uma lava mo le agnostic ua na o ni tala faasolopito. O tagata agnostics uma e taumafai mo le mea moni ma malamalama o le faatulagaga o le lalolagi e sili atu ona faigata nai lo le mea na vaaia i le taimi muamua, ae i le leai o se molimau, o le malamalama mo le le talitonu, e le mafai, ma o le mafaufau fesili i fesili uma.
Mo le taimi muamua na faʻaofiina ai le upu "agnosticism" i le saienisi o le TG. Huxley o se tasi e mulimuli i le aʻoaʻoga a evolutionary Darwin e faʻaalia ai ona manatu i talitonuga faʻalelotu. Richard Dawkins i lana galuega "Atua e pei o se mea sese" e iloa ai le tele o ituaiga o agnostics:
- Agnostic i le mea moni. O le talitonu i le Atua e sili atu le maualuga nai lo le le talitonu: e le o le talitonu atoatoa, ae ua naunau e talitonu o loo i ai pea le Foafoa.
- E le faʻasalaga agnostic. Faatuatua ma le le talitonu tutusa lelei.
- Agnostic e uiga i le le talitonu i le Atua. O le le talitonu e sili atu nai lo le faatuatua, o le tele o masalosaloga.
- O le gasegase e sili atu le le talitonu i le Atua. O le avanoa o le i ai o se atua e matua laʻititi lava, ae e le faʻamavaeina.
O le a le mea e talitonu i ai agnostics?
E mafai ea e se tagata le talitonu ona talitonu i le Atua, o tagata e faasolosolo malie malie ese mai lotu e fesiligia lenei fesili, ae latou te faaauau pea ona talitonu ia latou lava ala. O se uiga masani o se fesoasoani e le masani ai e malamalama i nei mataupu:
- aloese mai faamasinoga: o loo i ai se Atua pe leai, o lona uiga, e le mafai ona faafitia pe faamaonia le i ai po o le leai o le Foafoa;
- talitonu e tatau i se tagata ona galue na o ia;
- e tusa lava pe oi ai le Atua, ona i ai lea i le tagata e leai sana pisinisi;
- o le manatu o le lelei ma le leaga e aiga, ei ai amioga e le manaomia;
- o le mafaufau o le tagata o le fua lea o ana amioga;
- o le toatele o tagata e fiafia i le tagata ma le soifuaga o Iesu Keriso, ae latou te vaai atu ia te ia o se tagata masani, e ui lava na faaeeina i ai uiga sili ona manaia;
- masalomia le i ai o le agaga ma le tino ola pea;
- o le uiga o le olaga mo le le talitonu o le olaga lava ia faatasi ma ona fiafiaga ma faanoanoaga ma sini e setiina e le tagata lava ia;
- Mafaufau i faʻamaoniga o le i ai o le Atua poʻo lona toesea o se mea o le taimi, ae e itiiti lava mea uma e fesiligia.
Agnosticism i le filosofia
O le tagata Siamani o le faifilosofia o ona po nei I. Kant na ia suʻesuʻeina le uiga o le agnostic ma na aumaia ai se talitonuga tutusa ma le faifai pea o lenei itu. E tusa ai ma le faamatalaga a Kant, o le agnosticism i le filosofia o se faʻamaoniga le mafai o le moni po o le moni i se mataupu, aua:
- O le malosi o tagata e mafai ona maua i le cognition e gata mai i lona natura moni.
- O le lalolagi e le mafaamatalaina ia lava, e mafai e se tagata ona iloa na o se vaega vaapiapi o meaola, mea faitino, ae o totonu e tumau pea "terra incognita".
- Cognition o le faagasologa lea e suʻesuʻeina ai e le mataupu lava ia lona malosi.
D. Berkeley ma D. Hume o isi tagata popoto lauiloa, na fesoasoani foi i lenei itu o filosofia. E le o se mea e le masani ai, pe o le a le uiga o le agnosticism mai galuega a le au failotu, o loo tuuina atu i mea nei:
- Agnosticism e vavalalata fesootaʻi ma le filosofia - le talitonu.
- O le agnostic e teena le malamalama faamoemoeina ma le avanoa e iloa ai le lalolagi i le atoatoa.
- Le Atua-malamalama e le mafai, o le mauaina o faamatalaga mautinoa e uiga i le Atua e faigata.
Gnostic ma agnostic - eseesega
Atheism ma agnostic ua lotogatasi i se itu e pei o le le talitonu i le Atua, lea e le talitonuina ai se atua, ae o le i ai o le faaaliga faalelagi i lona atoaga e le faafitia. I le faaopoopo atu i agnostics, o loo i ai foi le faafeagai "tolauapiga" - o le au Gnostics (o nisi tagata atamamai e manatu i latou o ni tagata talitonu moni). O le a le eseesega i le va o Gnostics ma agnostics:
- Agnostics - fesiligia le malamalama o le Atua, ua iloa e le au Gnostics.
- O e mulimuli i le Gnosticism talitonu i le moni o le poto o le tagata e ala i le malamalama o le moni e ala i le faasaienisi ma le poto masani, ua talitonu tagata agoa e le mafai ona malamalama le lalolagi.
Agnostic ma lē talitonu i le Atua - o le a le eseesega?
O le toʻatele o tagata e faʻafememeaʻi nei manatu e lua ma se tagata e le talitonu ma le talitonu i le Atua. O le talitonu i le lotu e le tele o failautusi ua manatu e le talitonu i le Atua, ae e le moni lenei mea. E le mafai ona faapea o se tagata e le talitonu i le Atua ma se mea e le talitonu i ai, o sui sui ia o le tino, ma i nisi tulaga o loo i ai le le fiafia i tagata le talitonu i le Atua ma vice versa, ae o loo i ai se eseesega i le va oi laua:
- O le le talitonu i le Atua e le masalosalo e leai se atua, e le pei o le agnostic.
- O tagata e le talitonu i le Atua o ni tagata matai tagata i la latou mamanu mamā, i totonu o le aufaʻatasi o loʻo i ai le tele o tagata lelei.
E faʻapefea ona avea ma tagata e le talitonu?
O le tele o tagata e o ese mai lotu masani. Ina ia mafai ona avea ma tagata le talitonu, e tatau i tagata ona i ai masalosaloga ma fesili. E masani lava o le aufaasese o tagata muamua (talitonu) oe ua masalosalo o loo i ai le Atua. O nisi taimi e tupu pe a mavae ni mea faʻalavelave po o se tagata o loʻo faʻamoemoeina le lagolago mai le lagi e le mauaina.